تکنیکال صنعت

آیین نامه جوشکاری و برشکاری گرم

آيين نامه ايمني جوشكاري و برشكاري گرم

بسمه تعالي
هدف و دامنه شمول :
هدف از تدوين اين آئين نامه ايمن سازي محيط كار و محافظت از نيروي انساني و منابع
مادي و پيشگيري از حوادث و بيماريهاي ناشي از كار در كليه كارگاههائي كه عمليات
جوشكاري و برشكاري گرم و فرايندهاي مرتبط با آن انجام مي گيرد ،مي باشد .
مقررات اين آئين نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده
است .
فصل اول - تعاريف
جوشكاري فلزات : عملياتي است كه بوسيلة عواملي مانند حرارت ، فشار و جريان الكتريسيته سبب
ايجاد پيوستگي در فلز و يا فلزات مورد اتصال مي گردد .
قوس الكتريكي : با نزديك كردن دو قطب مثبت و منفي جريان برق ، در لحظ ة كوتاهي قبل از
برخورد ، جرقه اي بوجود مي آيد كه شعلة حاصل از آن جرقة كوتاه را قوس الكتريكي مي نامند .
جوشكاري با قوس الكتريكي : جوشكاري است كه باكمك گرماي ناشي از قوس الكتريكي باعث ذوب
و درهم پيوستن و آميخته شدن قطعات فلزي مي گردد .
جوشكاري مقاومتي : جوشكاري با فشار است كه در آن گرماي لازم براي جوشكاري ، توسط مقاومت
ناشي از عبور جريان الكتريكي از منطقة جوش بين دو فلز تأمين مي گردد .
جوشكاري گازي : جوشكاري است كه در آن منبع حرارتي لازم جهت ذوب فلز ( فلز پايه يا مفتول پر
كننده ) از گرماي ناشي از سوختن يك گاز در مجاورت گاز اكسيژن ، تأمين مي گردد .

2 از 11
برشكاري گرم: اين نوع برشكاري بر اساس بالا بردن دماي فلز تا حد مذاب با ايجاد شعله بوده و
سپس توسط فشار گاز اكسيژن ماده مذاب را از محل خود خارج نموده تا ايجاد شيار برش صورت
پذيرد
فصل دوم - مقررات عمومي
ماده 1 : كليه عمليات جوشكاري و برشكاري بايد توسط افراد ماهر صورت پذيرد .
ماده 2 : كليه دستگاه ها و تجهيزاتي كه براي جوشكاري و برشكاري بكار برده مي شوند، باي د به
طور مرتب و بر اساس دستورالعمل هاي كارخانه سازنده مورد بازديد ، آزمايش و دقت سنجي قرار
گرفته و در صورت وجود نقص و يا فرسودگي، تعمير و يا از فرآيند كار خارج گردند .
ماده 3 : وضعيت ايستائي دستگاه ها و تجهيزات جوشكاري و برشكاري بايستي به گونه اي باشد كه
از هر گونه حركت اتفاقي جلوگيري به عمل آيد .
ماده 4 :مجوز كتبي انجام عمليات جوشكاري و برشكاري بايد توسط كارفرما يا نماينده وي صادر گردد .
ماده 5: مجوز انجام عمليات جوشكاري و برشكاري بايد حداقل نوع فرايند،مخاطرات شغلي،
اقدامات كنترلي و مدت زمان انجام كار را در برگيرد .
ماده 6 : كليه دستگاه ها و تجهيزات جوشكاري و برشكاري بايدبطور كاملاً ايمن نصب وبهره برداري گردد .
ماده 7: كليه دستگاه ها و تجهيزات جوشكاري و برشكاري بايد در مكاني نگهداري و انبار شو ند كه
از صدمات فيزيكي و شيميايي محافظت گردد .
ماده 8 : روش انجام عمليات جوشكاري و برشكاري بايد به گونه اي باشد كه علاوه ب ر فرد
جوشكار يا برشكار،خطري براي ساير كارگران و يا افراد متفرقه در بر نداشته باشد .
آيين نامه ايمني جوشكاري و برشكاري گرم
3 از 11
ماده 9 : ديوارها و سطوح جانبي محل جوشكاري بايد به گونه اي باشد كه بيشترين جذب تشعشعات مضر
را داشته باشد .
ماده 10 : نصب پاراوان هاي غير قابل اشتعال و م تناسب با نوع كار در محل ه اي جوشكاري و
برشكاري براي حفاظت كارگران و افراد متفرقه الزامي است .
ماده 11 : فيلتر و پوشش بيروني در محافظ هاي دستي ، عينكهاي جوشكاري و كلاه با
شيلد(سپر)جوشكاري ، بايد در مقابل پاشش مواد جوشكاري ، سايش و خرد شد ن موضعي ، مقاوم
بوده و از جنس شيشه يا پلاستيك شفاف نسوز باشد .
ماده 12 : كلاه ايمني جوشكار يا برشكار بايد مجهز به سپر جوشكاري باشد بگونه اي كه در هنگام
بالا زدن فيلتر جوشكاري چشم ها و صورت كارگران را در برابر پرتاب ذرات سرباره محافظت نمايد .
ماده 13 : شماره تيرگي فيلترهاي مورد استفاده در انواع عمليات جوشكاري و برشكاري بايد متناسب
با نوع عمليات و استاندارد باشد .
ماده 14 : عينك ها و ماسك هاي جوشكاري ( محافظ هاي دستي ) بايد به خوبي نگهداري شده و
همواره تميز و بدون عيب باشد .
ماده 15 : در هنگام جوشكاري يا برشكاري كه احتمال ريزش جرقه ، سرباره يا مواد مذاب از بالا بر
روي بدن وجود دارد، استفاده از پوشش هاي نسوز الزامي است .
ماده 16 : اقدامات كنترلي بايد به نحوي انجام گيرد تا از انتشار آلاينده هاي ناشي از عمليات
جوشكاري به ساير قسمتهاي كارگاه جلوگيري به عمل آيد .
ماده 17 : انجام كلية عمليات چربي زدايي يا تميز كاري با هيدروكربن هاي كلردار در كارگاههاي
جوشكاري ، برشكاري و فرآيند هاي مرتبط ممنوع است .
آيين نامه ايمني جوشكاري و برشكاري گرم
4 از 11
ماده 18 : اگر قطعه كاري با استفاده از حلال ها چربي زدايي شده باشد ،بايد پيش از شروع
جوشكاري آن را كاملاً از باقيماندة حلال پاك و خشك نمود .
ماده 19 : جوشكاري و برشكاري در مكان هايي كه مواد يا گازهاي قابل اشتعال يا انفجار وجود دارد،
ممنوع است .
ماده 20 : كليه قسمت هايي كه در اثر جوشكاري يا برشكاري احتمال وقوع آتش سوزي در آن ها
وجود دارد بايستي از مصالح نسوز ساخته شده و يا با استفاده از روش هاي مناسب از ايجاد حريق
جلوگيري به عمل آيد .
ماده 21 : هرگونه درز يا شكاف ، حفره و پنج ره هاي باز و يا شكس ته در كف و ديواره هاي
محل جوشكاري يا برشكاري بايد بطور مناسب پوشيده يا بسته گردند تا خطر ريزش يا پاشش ذرات
ناشي از جوشكاري و برشكاري به طبقات زيرين و يا واحدهاي مجاور از بين برود .
ماده 22 : قبل از شروع عمليات جوشكاري و برشكار ي در فضاهاي بسته و محدود بايد از تهوية
مناسب محيط كار اطمينان حاصل نمود .
ماده 23 : در هنگام جوشكاري و برشكاري كه تأمين سيستم تهويه مناسب امكانپذير نمي باشد،
استفاده از تجهيزات مستقل تنفسي الزامي است .
ماده 24 : سيلندرهاي گاز و دستگاه هاي جوشكاري و برشكاري بايستي همواره خارج از فضاهاي
بسته و محدود مستقر گردد .
ماده 25 : لوله هاي مورد استفاده براي تهوي ة گازهاي خروجي ناشي از جوشكاري و برشكاري در
فضاهاي بسته و محدود بايد از مواد غير قابل اشتعال ساخته شده باشد .
ماده 26 : جوشكاري و برشكاري مخازن سربسته و يا حاوي مواد قابل اشتعال و انفجار ممنوع است .

5 از 11
ماده 27 : جوشكاري و برشكاري مخازني كه قبلاً حاوي مواد قابل اشتعال و انفجار بوده و يا
محتويات قبلي آن مشخص نمي باشد، بدون رعايت اصول ايمني و استانداردهاي مربوطه ممنوع است .
ماده 28 : كلية دستگاه ها و تجهيزات جوشكاري و برشكاري بايد داراي لوح مشخصات فني باشد .
ماده 29 : در پايان هر شيفت كاري عمليات جوشكاري و برشكاري ، بايداطراف محل كار بازرسي و
فقط پس از اطمينان از عدم وجود جرقه ،شعله و يا سرباره داغ محل كاررا ترك نمود .
فصل سوم -جوشكاري و برشكاري با گاز
ماده 30 : تماس رو غن ، گريس و م واد قا بل اش تعال و انفجار با كليه دستگاه ها و تجهيزات
جوشكاري و برشكاري گازي ممنوع مي باشد .
ماده 31 : استفاده از گاز اكسيژن به عنوان جايگزين هواي فشرده ممنوع است .
ماده 32 : استفاده از شعله جهت انجام آزمايش نشتي گازهادر سيلندرها و متعلقات آن ممنوع است .
ماده 33 : براي روشن نمودن مشعل جوشكاري و برشكاري بايد از فندك مخصوص آن استفاده نمود .
ماده 34 : در پايان كارو مواقعي كه عمليات جوشكاري و برشكاري انجام نمي گيرد بايد دستگاه ها
از منابع اصلي برق يا گاز جدا گردد .
ماده 35 : كلية محل هاي اتصال از سيلندر گاز تا مشعل ر ا بايد قبل از روشن نمودن مشعل به روش
هاي ايمن و توسط كارگران ماهر مورد آزمايش نشتي قرار داد .
ماده 36 : شيلنگ و اتصالات رابط بايد استاندارد بوده و فاقد نشتي،پوسيدگي و يا هر نوع نقص
ديگري باشد .
ماده 37 : اتصالات و مهره هاي اتصال بايد قبل از استفاده مورد بررسي قرار گيرند و در صورت
وجود هر گونه عيب يا نشتي، تعويض گردند .
آيين نامه ايمني جوشكاري و برشكاري گرم
6 از 11
ماده 38 : پر كردن سيلندرهاي اكسيژن و انواع گازها بايد توسط مراكز مجاز ومعتبر صورت پذيرد .
ماده 39 : سيلندرهاي اكسيژن و انواع گازها بايد بصورت ادواري و بر اساس آئين نامه هاي حفاظتي
و استانداردهاي ملي توسط كارفرما مورد بازديد و آزمايش قرار گيرد .
ماده 40 : كارخانجات و توليدكنندگان سيلندرهاي گاز و همچنين صنايع سيلندر پركني مكلف به
درج نام شيميايي و نام تجاري گاز بر روي بدنه س يلندر مي باشند ، و استفاده از سيلندرهاي گاز
كه نام شيميائي و نام تجاري محتويات آن بر روي سيلندر درج نشده باشد، ممنوع است .
ماده 41 : استفاده از سيلندرهاي گاز و مولده اي گاز استيلن كه داراي آسيب ديد گي يا خوردگي بوده
و يا در معرض آتش سوزي قرار داشتهاند، ممنوع است .
ماده 42 : سيلندرهاي گاز نبايد در معرض صدمات فيزيكي، شيميايي و تابش مستقيم نور خورشيد و
شرايط نامساعد جوي قرار گيرند .
ماده 43 :سيلندرهاي گاز بايد بطور قائم و مطمئن در جاي خود محكم گردند تا از افتادن احتمالي
آنها جلوگيري شود .
ماده 44 : سيلندرهاي گاز بايد دور از مواد قابل اشتعال و انفجار نگهداري و استفاده گردد .
ماده 45 : نگهداري سيلندر اكسيژن در مكان توليد گاز استيلن ممنوع مي باشد
ماده 46 : استفاده از اتصالات غير استاندارد، تبديل ها، وسايل غير ايمن و تنگ ها اكيداً ممنوع است .
ماده 47 : جابجايي سيلندرهاي گاز با اهرم كردن شير يا سرپوش حفاظتي آن ممنوع مي باشد .
ماده 48 : سيلندر گاز پر يا خالي نبايد بعنوان غلطك يا تكيه گاه استفاده گردد .
ماده 49 : سرپوش حفاظتي سيلندرها ي گاز بايد در جاي خود به طور محكم قرار گيرد مگر در
مواردي كه سيلندر گاز در حال استفاده مي باشد .

7 از 11
ماده 50 : به منظور جلوگيري از بروز صدمات فيزيكي در هنگام جابجائي انواع سيلندر هاي گاز ،
استفاده از يك محفظه مناسب و ايمن الزامي است .
ماده 51 : هنگامي كه لازم است سيلندرها به همراه رگلاتورهاي متصل به آن جابجا شوند ، بايد پس از
بستن شير و قراردادن بر روي وسيله ايمن نسبت به جابجايي آنها اقدام نمود .
ماده 52 : استفاده از سيلندر گاز بدون رگلاتور استاندارد ممنوع است .
ماده 53 : گرم كردن كپسول و شير گاز مخزن استيلن توسط شعله ممنوع است و در صورت نياز،
اين كار بايستي توسط آب گرم صورت گيرد .
ماده 54 : رنگ شيلنگ ها بايد مطابق با استاندارد شماره 3792 و رنگ بدنه سيلندرها ي گاز بايد
براساس استاندارد شماره 712 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران باشد .
ماده 55 : بهره برداري از سيلندرهاي گاز فقط به صورت ايستاده مجاز است و به هيچ عنوان نبايد در
حالت افقي يا وارونه از گاز داخل آن براي عمليات جوشكاري و برشكاري استفاده نمود .
ماده 56 : قرار دادن اشياء بر روي انواع سيلندرهاي گاز ممنوع است .
ماده 57 : قبل از جدا كردن رگلاتور از سيلندر گاز، بايد شير سيلندر گاز به طور كامل بسته شود .
ماده 58 : سيلندرها ي گاز بايد دور از عمليات جوشك اري و برشكاري قرار گيرند تا شعله ، سربارة
داغ و جرقه به آن ها نرسد، در غير اين صورت مي بايست از موانع ضد آتش استفاده نمود .
ماده 59 : استفاده از سيلندرهاي گاز به عنوان بخشي از مدار الكتريكي جوشكاري قوس الكتريكي ممنوع است .
ماده 60 : در مكان هايي كه گاز از ط ريق سيستم لوله كشي تأمين مي گردد ، جنس لوله ها و
كلية تجهيزات مرتبط بايد متناسب با نوع گاز و ايمن باشد،استفاده از رنگ ها و علائم هشدار
دهنده براي مشخص شدن نوع گازلوله كشي ها الزامي است .

8 از 11
ماده 61 : سيلندر هاي گاز پر و خالي و همچنين سيلندر انواع گاز ها بايد جدا از يكديگر و در محل
ايمن نگهداري شوند .
ماده 62 : محل نگهداري و ذخيره سازي سيلندرهاي گاز مي بايست ضد آتش و مجهز به سيستم
تهويه ايمن باشد .
ماده 63 : استفاده از اتصالات مسي در عمليات جوشكاري و برشكاري با گاز استيلن ممنوع است .
ماده 64 : هر يك از لوله هايي كه گاز را از مولد يا سيلندر به مشعل هاي جوشكاري و برشكاري
انتقال مي دهد بايد مجهز به شير يك طرفة فشاري باشد .
فصل چهارم - عمليات جوشكاري و برشكاري با برق
ماده 65 : در مكان هاي مرطوب كه عمليات جوشكاري و برشكاري با قوس الكتريكي انجام مي
گيرد، استفاده از دستكش ، لباس و كفش عايق الكتريسيته و ديگر وسايل حفاظت فردي متناسب با
نوع كار الزامي مي باشد .
ماده 66 : در موقعيت هايي كه احتمال تماس بدن جوشكار با هادي هاي برق دار وجود د ارد، بايد
اجزاي هادي عايق بندي گردد .
ماده 67 : در فرآيندهايي نظير جوشكاري و برشكار ي قوس پلاسما كه از ولتاژ هاي بالا استفاده مي
شود، استفاده از عايق بندي مناسب و همچنين نصب علائم و تابلوهاي هشدار دهنده و آموزش افراد
الزامي مي باشد .
ماده 68 : كلية تجهيزات جوشكاري و برشكاري قوس الكتريكي و مقاومتي ثابت يا سيار و همچنين
قطعات كار بايد متصل به سيستم اتصال به زمين مؤثر باشد .

9 از 11
ماده 69 : كلية قسمت هاي برق دار دستگاههاي ج وشكاري و برشكاري قوس الكتريكي و مقاومتي و
تابلوهاي برق آنها بايد به منظور جلوگيري از تماس تصادفي، محافظت گردد .
ماده 70 : مقدار جريان مورد استفاده در دستگاههاي جوشكاري و برشكاري قوس الكتريكي بايد
متناسب با نوع كار انتخاب گردد .
ماده 71 : كابلهاي جوشكاري و برشكاري قوس الكتريكي بايد از نوع انعطاف پذير و متناسب با نوع
كار باشد .
ماده 72 : قبل از آغاز جوشكاري و برشكاري بايد از ايمن بودن كليه اتصالات و تجهيزات اطمينان
حاصل نمود .
ماده 73 : استفاده از هر نوع هادي به جز كابل جوشكاري براي تكميل مدار جوشكاري ممنوع است .
ماده 74 : در مكانهايي كه تعدادي دستگاه جوش يا برش قوس الكتريكي در كنار هم مورد استفاده
قرار مي گيرند ، بايستي تمهيدات لازم براي پيشگيري از خطرات برقگرفتگي و آتش سوزي مد نظر
قرار گيرد .
ماده 75 : در هنگام جوشكاري و برشكاري بايد از نشت روغن ، سوخت و آب سيستم خنك كننده
موتورهاي جوشكاري و برشكاري و همچنين انتشار گازهاي حفاظت كننده قوس جوش جلوگيري
بعمل آيد .
ماده 76 : قبل از جابجايي دستگاههاي جوشكاري و برشكاري قوس الكتريكي بايد نسبت به قط ع
كردن منبع برق آنها اقدام نمود .
ماده 77 : جايگاه هاي كار فلزي در هنگام عمليات جوشكاري و برشكاري قوس الكتريكي ، مي
بايست نسبت به زمين عايق گرديده و يا به سيستم اتصال به زمين مؤثر، مجهز گردند .

10 از 11
ماده 78 :گيره هاي الكترود بايد مجهز به صفحات يا سپرهاي حفاظتي باشد تا دست كا رگر را در
مقابل حرارت حاصله از قوس الكتريكي حفظ نمايد .
ماده 79 : هنگام تعويض الكترودهاي جوشكاري رعايت اصول ايمني الزامي است .
ماده 80 : پيچاندن كابل جوشكاري به دور اعضاء بدن ممنوع است .
ماده 81 : براي انجام عمليات جوشكاري يا برشكاري در ارتفاع ، رعايت اصول ايمني به منظور
جلوگيري از برق گرفتگي و همچنين سقوط افراد و اشياء الزامي است .
ماده 82 : تجهيرات جوشكاري و برشكاري كه در فضاي باز مورد استفاده قرار مي گيرند ، بايد از
شرايط نامساعد جوي به طور ايمن محافظت گردند .
ماده 83 : كلية تجهيزات جوشكاري مقاومتي بايد به نحوي باشند كه از عملكرد تصادفي آنها
جلوگيري گردد .
ماده 84 : نصب تجهيزات ايمني براي جلوگيري از آسيب ديدن اعضاء بدن كه در داخل منطقه عمل
جوشكاري قرار دارند الزامي است .
ماده 85 : دستگيره ها و سوئيچ ها بايد در فاصله اي ايمن تعبيه شوند تا امكان آسيب ديدن دستها در
منطقه عمليات جوشكاري مقاومتي وجود نداشته باشد .
ماده 86 : كليه تجه يزات جوشكاري مقاومتي كه به شكل معلق(آويزان) و يا اشكال مشابه استفاده مي
شوند بايد به سيستم هاي نگهدارنده مناسب تجهيز گردد .
ماده 87 : كليه دستگاههاي جوشكاري مقاومتي بايد مجهز به يك يا چند كليد توقف اضطراري در
مكان هاي مناسب و قابل دسترس باشد .

11 از 11
ماده 88 : تمام نقاط قابل دسترس قسمتهاي برق دار دستگاههاي جوش مقاومتي بايد به حفاظ هاي
مناسب تجهيز گردد .
ماده 89 :كارفرما مكلف است ضمن تعيين محدوده فعاليت كارگران مشمول اين آئين نامه و ايجاد
شرايط ايمن ، بر استفاده صحيح ايشان از ابزار آلات ، دستگاه ها و تجهيزات مربوطه نظارتهاي لازم
را بعمل آورد .
ماده 90 :كليه وارد كنندگان ،توليدكنندگان،فروشندگان ، عرضه كنندگان و بهره برداري كنندگان از
ابزار آلات ، دستگاهها وتجهيزات جوشكاري و برشكاري گرم مكلف به رعايت استاندارد توليد و
موارد ايمني و حفاظتي در دستگاههاي مربوطه باشند .
ماده 91 : مسئوليت رعايت مقررات اين آئين نامه بر عهده كارفرماي كارگاه بوده و در صورت وقوع
هرگونه حادثه به دليل عدم توجه كارفرما به الزامات قانوني مكلف به جبران كليه خسارات وارده به
زيان ديدگان مي باشد
اين آئين نامه مشتمل بر 91 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوري اسلامي ايران در
1387 به تصويب /11/ 1387 شورايعالي حفاظت فني تهيه و در تا ريخ 24 /5/ جلسه مورخ 16
وزير كار و امور اجتماعي رسيده است.آئين نامه مذكور جايگزين مواد 30 الي 49 آئين ن امه
1347 توسط /8/ و مقررات حفاظت در ريخته گري ، آهنگري و جوشكاري كه در تاريخ 20
شورايعالي حفاظت فني تهيه گرديده ، مي باشد .